شنبه 88/12/8  ساعت 8:44 عصر

نبرد کورسک، بزرگترین نبرد تانکها در تاریخ

___________________________________

نبرد کورسْک یا نبرد تانکها، جنگی است که در تاریخ 4 ژوئیه سال 1943 در منطقه کورسک (Kursk) نزدیک مسکو بین ارتشهای آلمان و شوروی شروع شد و 18 روز به طول انجامید.

  نبرد کورسک را بسیاری از جمله پل کارل، نویسنده آلمانی بزرگ ترین نبرد تاریخ می دانند اما اگر کورسک را بزرگ ترین نبرد تاریخ ندانیم لااقل باید آن را بزرگ ترین نبرد زرهی تاریخ به شمار آورد چرا که در این نبرد بزرگ 3 هزار تانک آلمانی و 2 هزار تانک و زرهپوش روسی شرکت داشتند.
___________________________________

طراحی آلمانها برای حمله

شکست ارتش ششم آلمان در استالینگراد سبب شد، جناح جنوبی ارتش آلمان در شوروی مجبور به عقبگرد شود، این در حالی بود که در جبهه مرکزی و غرب مسکو نیز نیروهای روسی در حال پیشروی مداوم برای بیرون راندن نیروهای آلمانی بودند. اما با گرم شدن هوا، در ماه ژوئیه ارتش آلمان به فکر ضدحمله جدیدی در محور مرکزی افتاد، هدف این ضدحمله شکستن خطوط دفاعی ارتش سرخ و دستیابی به خطوط دفاعی جدیدی در قلب خاک شوروی بود. در این زمان آلمان دست به تمرکز نیرویی بسیار بزرگ در جبهه مرکزی زده بود.

حمله 3 هزار تانک
هدف آلمان ها از این عملیات حمله به منطقه کورسک واقع در خط شمالی - جنوبی اورل - فارکوف بود. برنده این نبرد می توانست مطمئن باشد در ادامه جنگ ویرانگر شوروی - آلمان دست بالا را خواهد داشت چرا که طول این جبهه نزدیک به 500 کیلومتر بود و اگر آلمان در این نبرد موفق می شد، بین سپاههای جنوبی و شمالی شوروی فاصله می انداخت و می توانست اثر شکست 6 ماه گذشته استالینگراد را خنثی کند.

لو رفتن عملیات
ارزش این عملیات تهاجمی در «غافلگیری مطلق» دشمن بود اما یک جاسوس زبردست روسی 3 روز قبل از عملیات، ستاد ارتش سرخ را در جریان گذاشت در نتیجه شب قبل از حمله بزرگ آلمان ها صدها هزار سرباز روس به همراه 2 هزار تانک و جدیدترین وسایل ضد تانک در انتظار ورود ارتش آلمان به معبر کورسک بودند. روسها ستاد ارتش خود را در منطقه ورونژ در شرق جبهه مذکور مستقر و مواضع خود را تقویت کردند.

عملیات دژ
نبرد کورسک با نام رمز «دژ» در ساعت 3 نیمه شب سوم ژولای آغاز می شود و 500 هزار سرباز آلمانی در پناه 3 هزار تانک حمله بزرگ خود را آغاز می کنند. ارتش نهم آلمان به فرماندهی ژنرال مودل با کمک لشکرهای متعدد زرهی با عبور از سیمهای خاردار و مناطق مین گذاری شده به نیروهای مدافع روسی حمله می کنند. نکته جالب توجه آنکه از همان اول برای آلمان ها مشخص بود عملیات «دژ» یک راز نیست و تمام مدافعان روس از آن باخبرند چرا که بارانی از آتش توپ، خمپاره و نارنجک بر سر سربازان آلمانی می بارد اما شدت حمله به گونه ای است که روسها در این جبهه مجبور به عقب نشینی می شوند. آلمان در این نبرد تانک های جدید فردیناند خود را وارد عمل کرد. این تانک ها هر کدام 68 تن وزن و لوله ای به طول 6‎/5 متر داشتند و تقریباً رویین تن بودند و گلوله های مدافعان بر آنها اثر نمی گذارد.
نیروهای آلمانی ششم ژوئن پس از 3 روز پیشروی، از «ضخامت خط دفاعی» روسها متعجب شدند و ژنرال «مودل» مردد ماند،  آیا به پیشروی ادامه دهد یا خیر چرا که احساس اش به او می گفت؛ ضد حمله ای بزرگ در راه است.
پیش بینی او ظهر ششم ژوییه به حقیقت پیوست و 1200 تانک روسی در پناه آتش سنگین توپهای روسی دست به ضد حمله ای بزرگ،  علیه تانک های آلمانی زدند. هدف این ضد حمله جلوگیری از دستیابی آلمان ها به ارتفاعات منطقه بود، در خط مورد حمله روسها، آلمان ها با 1000 تانک به مقابله مشغول شدند. در این مرحله نبرد 4 روز به طول انجامید و صدها تانک طرفین به آتش کشیده شد. پس از آن آلمان ها به این نتیجه رسیدند که باید «تپه 274» را که کلید دستیابی به پیروزی در جبهه کورسک است، فتح کنند. اما این تپه با جنگلی کوچک که مقر صدها توپ روسی و آتشبار و کاتیوشا بود، محافظت می شد. حمله صدها تانک آلمانی به جنگل و تپه مذکور بی فایده بود و مدام به تعداد مدافعان افزوده می شد. هواپیماهای آلمانی نیز قادر به کمک چندانی به وضعیت قوای زمینی نبودند چرا که روس ها معادل همین تعداد هواپیما را وارد میدان کرده بودند.
در بخش دیگری از جبهه ژنرال زرهی آلمان «هوسر» با وجود مقاومت روسها با تانک های خود، 20 کیلومتر پیشروی کرده بود. ژنرال روسی «چس چاکف» که متلاشی شدن جبهه خود را قطعی می دید، از ستاد عالی فرماندهی شوروی درخواست قوای کمکی کرد.
صدها هزار سرباز کمکی به همراه صدها تانک به کمک وی اعزام شدند. هوسر نیز تقاضای قوای کمکی کرد اما نیرویی برای او نمی رسد.

در بخش دیگری از جبهه نیز مودل مرتب خواهان نیروی کمکی می شود اما بعدها مشخص می شود، یک میلیون سرباز روس وارد منطقه عملیات شده و مانع به هم پیوستن بخش های مختلف ارتش آلمان به هم شده اند. گروه زرهی ژنرال «کمیف» و گروه سوم زرهی باید به سرعت به منطقه «پروخوروفکا» که دالانی در شرق منطقه عملیاتی بود،  می رسیدند اما این اتفاق هرگز نیفتاد چرا که در یازدهم ژوییه ژنرال روسی روتمیستروف با سپاه عظیم خود مرکب از 850 تانک و صدها توپ 122 و 155 میلیمتری آتش سنگین خود را به روی تانک های آلمانی که 650 دستگاه بودند، می گشاید. در این زمان روسها از تانک پرقدرتی به نام تی-34 برخوردار بودند. این تانک در زمان خود توانست برای اولین بار در نبردهای رودرروی تانک، محصولات مشابه آلمانی از جمله تانک معروف ببر را شکست دهد.
بیشتر سربازان این ژنرال روسی، سربازان جان سخت جان به در برده از نبرد استالینگراد بودند. قوای گروه سوم زرهی آلمان با وجود تلاش زیاد در زیر ضربات روسها متلاشی شد. شاید اگر ژنرال «هوت» (طراح عملیات کورسک) نبود، آلمان ها تا نفر آخر قتل عام می شدند. واحدهای زرهی هوت پی بردند، مقاومت در کورسک کار ساده ای نیست. ژنرال مانشتاین فرمانده ارتشهای جنوب که نیروهای خود را در خطر می دید، با جمع آوری قوای محدود خود دست به آخرین یورش زد اما ضد حمله عظیم روسها در 12 ژوییه که در آن ده ها لشکر زرهی تازه نفس، بیش از یک میلیون سرباز شرکت داشتند و توسط هزاران توپ پشتیبانی می شدند، صحنه نبرد کورسک را به «قتلگاه» آلمان ها تبدیل کردند. شکافی که در خط دفاعی آلمان افتاد، سبب شد، روسها تا 10 روز دیگر نیز آلمان ها را به عقب برانند.

نتیجه نبرد
در نبرد کورسک، 2 میلیون سرباز، 5 هزار تانک و 4 هزار هواپیما شرکت داشتند. این نبرد عظیم درسهای بزرگی برای آلمان دربرداشت.
اول آنکه این کشور برای اولین بار شاهد یک ضد حمله عظیم زرهی از جانب دشمنانش بود و پی برد «ابتکار استفاده از لشکرهای انبوه زرهی» دیگر حربه ای کهنه است چرا که با توسعه لشکرهای زرهی روسی، انگلیسی و آمریکایی دیگر قدرت اول زرهی جهان این 3 کشور هستند.
دوم آنکه در نبرد کورسک تلفات روسها نیز کم نبود، در این مقطع از جنگ، هر تانک و یا سرباز آلمانی که از بین می رفت، جانشینی نداشت. حال آنکه روسها با برخورداری از جمعیت سرسخت و قدرت صنعتی خود، مرتب خود را تقویت می کردند و برتری خویش را بر آلمان ها به 4 بر یک رسانده بودند. این امر سبب شد عملیات کورسک شکست تلقی شود. گذشت زمان نیز این را ثابت کرد چرا که آلمانها دیگر هرگز نتوانستند در جبهه روسیه «حمله» کنند بلکه پس از این، کار آنها تنها عقب نشینی بود.
نکته دیگر این بود که آلمانها برای اولین بار پی بردند که دیگر از نظر هوایی و توپخانه نیز «دست بالا» را ندارند.

آلمانها در هر دو نبرد مسکو و کورسک ضربه اصلی را از جاسوسان اتحاد شوروی تحمل کردند. الن موروس در اکتبر 1941 و جاسوسان شوروی در سوئیس در جولای 1943 با دو گزارش به موقع که ارتش آلمان را شکستند. البته نباید از یاد برد که در فاصله ماههای ژانویه تا ژوئن 1941 (تاریخ حمله آلمان به شوروی) ده ها جاسوس روس به استالین خبر داده بودند آلمان در حال تجهیز قوا برای حمله به شوروی است اما دیکتاتور روس «احمقانه» خود را به خوش خیالی زده و گزارش جاسوسان را اقدام مذبوحانه انتلیجنس سرویس انگلیس خوانده بود.
نبرد کورسک از نظر حجم تجهیزات جنگی بزرگترین نبرد تاریخ است. «اگرچه استالینگراد از نظر تعداد سربازان و طولانی بودن» اول بود اما نبرد کورسک که 18 روز به طول انجامید، دیگر هرگز در تاریخ تکرار نشد. بسیاری از کارشناسان نظامی، قدرت آتش برتر تویهای روسی را تعیین کننده نتیجه نبرد کورسک می دانند.

______________________________________________________________

منابع: iran-newspaper.com و  newcoy.persianblog.ir

 تدوین مطالب و عکسها : کاوه

تذکر: هر گونه برداشت از این مطلب منوط به ذکر مرجع است.

لیست کل یادداشت های این وبلاگ